گتو؛ فراتر از حاشیه نشینی

مفهوم مبهم گتو یکی از چالش برانگیزترین موضوعات در حوزه ی مطالعات شهری و روستایی است. امروزه به مناطق حاشیه ای و فقیرنشینی که اغلب ساکنان آن مهاجرانند گتو گفته می شود. گرچه این تعریف به مشخصه هایی از گتوها اشاره می کند ولی جامعیت ندارد، بر چسب گتو به هر منطقه ای که فقر متمرکز در آن دیده می شود نه تنها خودسرانه است بلکه این اصطلاح را از زمینه تاریخی آن می رباید و از محتوای اجتماعی اش تهی می کند. در اصل «به یک اقلیت اجتماعی که در یک جامعه ی اکثریت زندگی می کنند گتو گفته می شود» و مشخصه هایی از قبیل؛ جداسازی غیر داوطلبانه، حصر فضایی( محصور شدن در یک محدوده مکانی معین)، نژاد گرایی، ننگ، محدودیت و پوشش سازمانی، را دارا می باشد. انسان گتو نشین شخصیتی است که از حاصل برخورد با پیوند دو نظام فرهنگی متفاوت و احیانا متخاصم ظهور می کند.

چنین موجود دورگه ای در زمان واحد نسبت به هر دو نظام فرهنگی احساس بستگی و تعلق دارد ولی در عین حال خود را نسبت به هیچکدام متعلق و متمایل نمی داند. بنابراین آنچه مشخص است مفهوم گتو با جدایی گزینی اکولوژیکی اجتماعی _ فضایی رابطه بسیار نزدیکی داشته و یک نوع انزوای ساکنان این مناطق را به دلایل گوناگون از سایر بافت ها و حتی در بعضی موارد شیوه رایج زندگی سایر مردم نشان می دهد. از اینرو نمی توان گتو را معادل حاشیه نشینی و یا آلونک نشینی دانست و صرفا به مسائل کالبدی و اقتصادی آنان پرداخت. یکسان دانستن مفهوم گتو با حاشیه نشینی، برنامه ریزان و تصمیم گیرندگان را با چالش های فراوانی روبرو می کند و باعث می شود سایر جنبه های زندگی گتو نشینان از قبیل جنبه های اجتماعی، فرهنگی، قومی، سازمانی، مدیریتی و… نادیده انگاشته شوند.

برای سیاست گذاران و برنامه ریزان نکات کلیدی برای بهبود وضعیت گتوها این است که درک کنند گتو چیست؟ گتو کجاست و چه مسائلی در آن دیده می شود؟گتوها چه ظرفیت هایی دارند؟و… گتو فراتر از حاشیه نشینی است، گتوها را دریابیم.